Srpsko vojničko groblje u Češkoj
U senci borova
Donedavno, vojničko groblje „Zejtinlik“ u Solunu smatralo se najmasovnijim mestom večnog počinka srpskih ratnika, sve dok nije otkriveno srpsko vojničko groblje u Jindrihovicima, u nekadašnjem austrougarskom logoru Hajnrisgrinu, koji je postojao od 1915. do 1918. godine na teritoriji današnje Češke Republike.
Prema rečima dr Vidoja Golubovića, naučnog saradnika Instituta za međunarodnu politiku i privredu, koji je prvi izneo taj podatak, prema prvoj evidenciji na groblju u Jindrihovicima sahranjeno je 7.100 srpskih vojnika i zarobljenika. Međutim, naknadnim istraživanjem arhiva u Češkoj, došlo se do podatka da taj broj ipak iznosi oko 8.700. – Logor Hajnrisgrin u svojim barakama primao je više od 40.000 zarobljenika iz Srbije, Rusije, Ukrajine i manji broj Italijana, zarobljenika zapadnog fronta Evrope. Zarobljenici su mahom bili vojnici i civili iz Srbije, koji su tu dospeli posle povlačenja prema Albaniji, a jedan broj radno sposobnih interniraca odabirom je prebačen iz drugih logora, pre svega Arada, Dobojskog logora i ostalih širom Austrougarskog carstva – objašnjava Golubović.
On ističe da, za razliku od ostalih logora, u ovom nije bilo streljanja zatočenih.
–Zbog iscrpljenosti i neuhranjenosti zavladao je pegavi tifus i slične bolesti svojstvene životu u takvim uslovima, zbog čega su ljudi masovno umirali. Oni su sahranjivani na dva hrišćanska groblja – pravoslavnom za Srbe i Ruse, i na katoličkom za Italijane – navodi dr Golubović, dodajući da su preminule najpre sahranjivali u rake s drvenim krstovima uz obrede sveštenika, sve dok nije počelo masovno umiranje, kada su nastale i prve masovne grobnice, u kojima je sahranjivano i po dvadesetak logoraša.
Posle rata, na tom mestu, u znak sećanja na strašnu sudbinu stradalih logoraša, postavljeno je više zajedničkih kriptimauzoleja, gde su sakupljeni i zemni ostaci Srba iz logora širom tadašnje Čehoslovačke. Mauzolej je 8. jula 1932. otvoren za javnost.
Prema Ženevskoj konvenciji, vojnička groblja zaštićena su sto godina.
– Upravo 2014. godine ističe pravo na zaštitu tog spomenika u Češkoj, pa je značajno skrenuti pažnju javnosti. O logoru u Jindrihovicama, nažalost, nema dovoljno zapisa u našoj istoriji i publikacijama, a mediji ne posvećuju potrebnu pažnju činjenici da je reč o groblju većem od „Zejtinlika“– zaključuje Golubović.
